Tiempos comunicantes: fantástico y memoria de la guerra de España en los cuentos de José Viale Moutinho
-
1
Universidad de Alcalá
info
ISSN: 2014-7910
Year of publication: 2024
Issue Title: Fantástico y memoria
Volume: 12
Issue: 2
Pages: 179-202
Type: Article
More publications in: Brumal. Revista de Investigación sobre lo Fantástico / Brumal. Research Journal on the Fantastic
Abstract
The starting point of this paper is the analysis of the procedures used by the Portuguese writer José Viale Moutinho in his short stories as resources that narratively convey the content related to the Spanish Civil War and Franco's repression. The fantastic is revealed, in these stories, as a suitable fictional mould to express the conflicts related to the recent past, situated in the interstices of terror. It is also an ideal framework for dealing with the political origin of violence, the dimension of the witness and the ethical responsibility of the characters' actions. To this end, different stories contained in Cenas da vida de um minotauro (2002) and Já os galos pretos cantam (2003) will be analysed in relation to the problems related to the transgressions of time, metamorphoses and the construction of atmospheres of terror in these tales.
Bibliographic References
- ANSOLAHEBERE, Pablo Javier (2018): Apuntes sobre el terror argentino, Estudios de Teoría Literaria. Revista digital: artes, letras y humanidades, 7 (13), pp. 3-6.
- ARÓSTEGUI, Julio (1995): La investigación histórica: teoría y método, Crítica, Barcelona.
- ARÓSTEGUI SÁNCHEZ, Julio, y Sergio GÁLVEZ BIESCA (2010): Generaciones y memoria de la represión franquista. Un balance de los movimientos por la memoria, Universitat de València, Valencia.
- BECERRA MAYOR, David (2015): La Guerra Civil como moda literaria, Clave Intelectual, Madrid.
- BESSA-LUÍS, Agustina (1988): Um escritor por formação e por índole, Jornal de Letras (Lisboa), 12 de julio.
- CAMPRA, Rosalba (2008): Territorios de la ficción. Lo fantástico, Renacimiento, Sevilla.
- CARLOS, Luis Adriano (2004): O conto histórico e o Minotauro em Viale Moutinho, in Carlos Mendes de Sousa y Rita Patrício (eds.), Largo Mundo Alumiado: Estudos em Homenagem a Vítor Aguiar e Silva, Universidade do Minho, Centro de Estudos Humanísticos, Braga, pp. 603-607.
- CARROLL, Noël (2005): Filosofía del terror o paradojas del corazón, Antonio Machado Libros, Madrid.
- CASTRO, Martinho de (1988): Romanceiro da Terra Morta, Élan, septiembre, p. 83.
- CERVIÑO LAGO, Josefina (1998): Dos monasterios pontevedreses: Poio y Armenteira, in José Leira López (ed.), O Camiño Portugués: III Aulas no Camiño: un estudio multidisciplinar da realidade galega que atravesan os caminos de Santiago, Diputación Provincial de Badajoz, Badajoz, pp. 191-221.
- CHILLÓN, Albert (2014): La palabra facticia. Literatura, periodismo y comunicación, Universitat Autònoma de Barcelona, Barcelona.
- CORTÁZAR, Julio (2016): Clases de literatura. Berkeley, 1980, ed. Aurora Bernárdez y Carles Álvarez Garriga, Penguim Random House, DeBolsillo, Barcelona.
- FOURNIER, António (2003): E se o monge saltasse 300 anos de cada vez que a passarinha cantasse? Déjà vu & Ex-Libris no conto A Ilha de San Simón de José Viale Moutinho, in Ana Paiva Moirais, Teresa Araújo y Rosário Santana Paixão (eds.), Da Decifração em Textos Medievais. IV Colóquio da Secção Portuguesa da Associação Hispânica de Literatura Medieval, Colibri, Lisboa, pp. 123-145.
- FURTADO, Filipe (2018): Demonios íntimos. A narrativa fantástica vitoriana (origens, temas, ideias), Dialogarts, Rio de Janeiro.
- GARCÍA, Flavio (2016): Entrevista com José Viale Moutinho, Abusões, 2 (2), pp. 242-258. Available in: https://doi.org/10.12957/abusoes.2016.25728
- GASPARINI, Sandra (2020): Las horas nocturnas. Diez lecturas sobre terror, fantástico y ciencia, Argus-a, Buenos Aires.
- GOMES, José António, Ana Margarida RAMOS y Sara Reis da SILVA (2008): Narrativa Portuguesa e Guerra Civil Espanhola. Algumas notas, in Blanca Ana Roig Rechou et al. (coord.), A Guerra Civil Española na Narrativa Infantil e Xuvenil, Edicións Xerais de Galicia, Vigo, pp. 105-134.
- GONZÁLEZ BERMEJO, Ernesto (1981): Conversaciones con Cortázar, Edhasa, Barcelona.
- GONZÁLEZ RUIBAL, Alfredo (2023): Tierra arrasada: un viaje por la violencia del Paleolítico al siglo XXI, Crítica, Barcelona.
- JELIN, Elizabeth (2002): Los trabajos de la memoria, Siglo XXI, Madrid.
- JORGE, David (2016): Inseguridad colectiva: la Sociedad de Naciones, la Guerra de España y el fin de la paz mundial, Tirant Lo Blanch, Valencia.
- LANDES, David S. (2000): Revolution in Time. Clocks and the Making of the Modern World, Harvard University.
- LARANJEIRA, Pires (2018): Histórias mirabolantes ou nem tanto, Gazeta Literária, 3, pp. 64-67.
- LOFF, Manuel (2006): A memória da Guerra de Espanha em Portugal através da historiografia portuguesa, Ler História, 51, pp. 77-131.
- LÓPEZ SANTOS, Miriam (2010), Ampliación de los horizontes cronotópicos de la novela gótica, Signa: Revista de la Asociación Española de Semiótica, 19, pp. 273-292.
- MARTÍNEZ RUBIO, José (2013): La novela de investigación de escritor: representaciones de la ambigüedad en la narrativa hispánica contemporánea (2001-2012), Tesis doctoral, Universitat de València, Valencia.
- MELLID-FRANCO, Luísa (2002): O minotauro e o seu labirinto, Expresso, 25 de mayo, p. 52.
- MORAIS DA SILVA, Luciana (2019): Um convite às monstruosidades em Viale Moutinho, Abusões, 8 (8), pp. 290-308.
- MORAÑA, Mabel (2017): El monstruo como máquina de guerra, Iberoamericana/Vervuert, Madrid/Frankurt.
- RIBAS-CASASAYA, Alberto, y Amanda PETERSEN (2015): Espectros: Ghostly Hauntings in Contemporary Transhispanic Narratives, Bucknell University Press.
- RISCO, Antonio (1982). Literatura y fantasía, Taurus, Madrid.
- ROAS, David (2001): La amenaza de lo fantástico, in David Roas (ed.), Teorías de lo fantástico, Arco/Libros, Madrid, pp. 7-44.
- ROAS, David (2011): Tras los límites de lo real. Una definición de lo fantástico, Páginas de Espuma, Madrid.
- ROAS, David (2022): Cronologías alteradas: lo fantástico y la transgresión del tiempo, CSIC, Madrid.
- SÁNCHEZ LEÓN, Pablo (2017): ¿Tan solo una guerra civil? 1936 como conquista colonial civilizadora y yihad católica moderna, Bajo palabra. Revista de Filosofía, II Época, 13, pp. 19-37.
- SARAIVA, Arnaldo (2018): As Monstruosidades de Viale Moutinho, Gazeta Literária, 3, pp. 68-70.
- SEVILLANO CALERO, Francisco (2003): La construcción de la memoria y el olvido en la España democrática, Ayer, 52, pp. 297-319.
- TODOROV, Tzvetan (1972): Introducción a la literatura fantástica, Tiempo Contemporáneo, Buenos Aires.
- TRAVERSO, Enzo (2019): Melancolía de izquierda. Después de las utopías, Galaxia Gutenberg, Barcelona.
- VEDDA, Miguel (2021). Cazadores de ocasos. La literatura de horror en los tiempos del neoliberalismo, Cuarenta Ríos, Buenos Aires.
- VIALE MOUTINHO, José (1998): No pasarán! Cenas e cenários da Guerra Civil de Espanha, Notícia, Lisboa.
- VIALE MOUTINHO, José (2002): Cenas da vida de um minotauro, Âncora, Lisboa.
- VIALE MOUTINHO, José (2003): Já os galos pretos cantam, Caminho, Lisboa.
- VIALE MOUTINHO, José (2013): Primeira Linha de Fogo: da Guerra Civil de Espanha os Campos de Extermínio Nazis, Bertrand, Lisboa.
- VIALE MOUTINHO, José (2018): Monstruosidades do tempo do infortúnio, Letras&Coisas, Lavra.
- VIALE MOUTINHO, José (2023): Já os galos pretos cantam, Avante!, Lisboa.
- VIALE MOUTINHO, José (2024): Cenas da vida de um minotauro, Afrontamento-Teodolito, Porto.
- YUSTA RODRIGO, Mercedes (2014): El pasado como trauma. Historia, memoria y recuperación de la memoria histórica en la España actual, Pandora: Revue d’Études Hispaniques, 12, pp. 23-41.